В. Г. Гузев. Избранное

352 В. Г. Гузев. Избранное: К 80-летию Yukarıda sözü geçen Türk runlarının damgalardan menşei faraziyesi yeniden ileri sürülmektedir 1 . Yukarıda söylediklerimiz şunu gösteriyor ki, run işaretlerinin kendi Türk zemininde meydana gelmelerinin yolları, çeşitli olabilirdi. Fakat asırlar boyu gelişmelerin eşitsizliği, türlü faktörlerin, her şeyden önce üstünde yazıldığı maddenin (tahta, taş) tesiri, pek karmaşık neticelere götürebilirdi: bazı işaret- lerin yorumlanması şimdiye kadar çok kolay kalır, bazıları ise hepten tanına- mayacak kadar değişmiştir. Dikkate değer nokta şudur ki, Türk runlarının piktografik doğuşunun sözü geçen yollarının hiç birisi, ciddî bilginlerden kimseyi celbetmedi ve kimse yazının tabii, otokton yoldan meydana geldiği faraziyesinin sabit taraftan olmadı. V. Thomsen, işaretlerin piktografik yoldan meydana gelmeleri olay- larını şu kelimelerle bitiriyor: “Kendiliğinden anlaşılıyor ki, bu karşılaştır- malara kesin olarak kanaat getirmek bahis konusu değildir” 2 . Ye. D. Poliva- nov da “ideografik motivi” daha fazla geliştirmeğe kararlı değildir: “...çünkü burada kendisini önceden kaygan, gerçeğin ölçütünden mahrum bildiğimiz yola girmek mecburiyetindeyiz” 3 . Runik işaretlerin piktografik yoldan meydana geldiği fikrini geliştirmeğe ça- lışmış olan bilginler ise (A. C. Emre,A. Mahmutov) 4 , runik yazının kuruluşunun ilkeleri hakkında bir tasavvur edinmeğe gayret göstermiyerek, hem de umumî yazı nazariyesinin biriktirdiği tecrübeden faydalanmıyarak, yalnız sathî yargı- lar, sığ deliller ve malzemenin yorumlanmasında sistemsizlik teklif edebildiler. Buna mukabil, yukarıda gösterilen, runik Türk yazısının deşifre edildiği andan beri mevcut olan çelişki (yani, bunun ezelden beri piktografik olması, başka deyimle, otokton olmasına delillerin var olması ile uzmanların bunun bir yabancı kaynaktan doğmuş olduğu inancı arasındaki çelişki), çözülmemiş kalmaktadır. Bize göre, bu çelişkinin çözülmesi için gramatologların (yazı uzmanla- rının) şu (gerçi yeni ve en yeni çağlara ait olan) tecrübesi faydalı olabilir: yoğun kültür mübadelesi şartları altında icad edilen yazı sistemleri, gelişmiş yazısı bulunan dillerle temasa girerken her bir tabii yazının inkişaf ederek geçtiği normal safhalardan -yani: resim, kelime, hece safhalarından- geçerek Script; Ivanov V. V. Toharı // Vostoçnıy Turkestan v drevnosti i rannem srednevekovye. M., 1992. S. 28–29. 1 Mahmutov A. Kak voznik drevnetyurkskiy alfavit // Issledovaniya po tyurkologii. Alma-Ata, 1969. S. 141–147. 2 Thomsen V. Göst. е., s. 79. 3 Polivanov Ye. D. Göst. е., s. 178. 4 Emre A. C. Sur l’oriğine de l’alphabet vieux-turc (dit aiphabet runigue de Siberie) Istanbul, 1938; Mahmutov A. Göst. e.