В. Г. Гузев. Избранное

625 Rus ve Türk Dilbiliminde Çatı (Diathesis) Kavramı Üzerine Актуальные вопросы тюркологических исследований: Международная научная конференция XIX Ивановские чтения, 19 мая 2017 г.: Материалы конференции / под ред. Н. Н. Телицина. — СПб.: Центр содействия образованию, 2017. С. 26–35. XX. asrın ilk yarısında çatı kavramı [1], Akademisyen V V. Vinogradov tarafından ele alınıp etraflıca incelenmiş ve genelleştirilmiştir. Gerçekte bu kavram, Rus dilbiliminde yeni değildir, Rusya’nın eski dönemlerinden beri bilinmektedir. Rusya’da bu kavramdan ilk kez Meletiy Smotritskiy (1577– 1633) bahseder. Onun gramerinde çatı kavramı öğreti haline getirilip gelişti- rilmiştir. Çatı (Rus. залог [zalog]) terimi, Yunanca diathesis kelimesi ile ilgi- lidir. Bu dilde söz konusu kelime, nesnel gerçeklikteki “eylem (hareket)” ile “eden (fâil)” arasındaki bağıntıların karşılayıcısıdır. Rusçada çatı kategorisi kavramı da bu yönde şekillenmiş ve kabul görmüştür. Ancak dilbiliminde eski zamanlardan günümüze kadar geçen süre zarfında söz konusu terimin içerik ve işlevlerine ilişkin farklı görüşler, çelişkili anlayışlar da doğmuştur [2]. Bugünlere değin Rusçanın gramerlerinde çatı kavramının tarihsel gelişi- mi üzerine gerçekleştirilen araştırmalar, bu kavramın dilin anlamlar sistemi içinde yer aldığı, diğer kavramlarla bağıntılı olduğu ve bu nedenle birlikte incelenmeleri gerektiği görüşünü öne çıkarmaktadır. Ancak teorik dil çalış-